Z Józefem Augustynem SJ rozmawia Tomasz Królak. Fot. Mateusz Jagielski. Za: KAI. 8.5.2017.
Tomasz Królak (KAI): Od czasu do czasu dowiadujemy się o odejściu z szeregów kapłańskich jakiegoś księdza, zakonnika. Jaka jest skala tego zjawiska w Polsce?
Józef Augustyn SJ: W roku 2014 wystąpiło 72 kapłanów diecezjalnych. Jest to około 0.3 procent. Podobny odsetek rezygnacji dotyczy księży zakonnych. W sumie w 2014 roku z kapłaństwa zrezygnowało około stu księży diecezjalnych i zakonnych. To jedno średnie seminarium w Polsce. Skala zjawiska narasta. Dla porównania podajmy: w 1974 roku na 14-15 tysięcy księży diecezjalnych wystąpiło 23; a w 2014 na 24 tysięcy – 72. W ostatnich 40 latach ze stanu kapłańskiego, rocznie, nie występowało nigdy więcej niż stu księży.
A jak pod tym względem Kościół w Polsce wygląda na tle świata?
– Przed Soborem Watykańskim II na mniej więcej pół miliona duchownych katolickich co roku rezygnowało z kapłaństwa około tysiąca księży. W okresie posoborowego kryzysu, w latach 70. liczba ta była nawet czterokrotnie wyższa. Obecnie wskaźniki wystąpień księży na Zachodzie nie są wyższe niż w Polsce. Mniej wstępuje do seminariów, mniej przyjmuje święcenia i mniej też występuje.
Obecny kryzys kapłaństwa w Polsce przypomina nieco ten z lat 70. na Zachodzie, kiedy to szeregami kapłańskimi zachwiała – jak to określił Jan Paweł II – błędna interpretacja Soboru. Rezygnację z rygoryzmu w podejściu do wielu spraw, rubryk liturgicznych czy też kazuistyki moralnej interpretowano jako obniżenie poprzeczki duchowej. Paweł VI, który bardzo cierpiał z tego powodu, mówił o „bolesnych dezercjach kapłańskich”.
Dochodzimy do kwestii zasadniczej: przyczyn odejść z kapłaństwa. Zapewne jest ich wiele…
– Myślę, że decydujący jest kryzys zakorzenienia w ideałach ewangelicznych, niskie motywacje odwołujące się do pewnych korzyści w wymiarze osobistym i społecznym (pozycja społeczna, szacunek wiernych, stabilizacja materialna, gratyfikacja emocjonalna), które nie zostały oczyszczone. One nie dają siły, odwagi w stawianiu czoła wymaganiom kapłaństwa.
Bycie księdzem, który służy ludziom, jest do nich nastawiony życzliwie, poświęca się hojnie, codziennie modli się, nie szuka gratyfikacji emocjonalnej czy materialnej – jest bardzo wymagające. Jeżeli brakuje zakorzenienia duchowego, młody mężczyzna tuż po święceniach swoje „wyrzeczenia” niemal bezwiednie kompensuje sobie – używając języka Ewagriusza z Pontu – w sferze pożądliwej: konsumpcja, doznania zmysłowe, chciwość. A gdy ta postawa trwa dłużej, stopniowo rodzi się rozdwojenie pomiędzy przyjętymi ideałami a codziennością. Jest to bardzo frustrujące dla samego księdza i staje się źródłem gniewu na samego siebie i na otoczenie, a w konsekwencji także smutku. Tak rodzi się księżowska surowość, twardość, która gnębi innych w tym, czego sama nie zachowuje.
A trudności z celibatem jako przyczyna odejść z kapłaństwa?
– Nie przeceniałbym problemów z celibatem w analizie wystąpień kapłańskich. Gdyby powodem odejść miał być najpierw celibat, to wielu księży już dawno powinno odejść, i dramatem dla Kościoła jest to, że jednak nie odchodzą, ale latami organizują sobie podwójne życie.
Nie mówimy o chwilowym zagubieniu, po którym człowiek wraca do Boga i szczerze rozmawia z przełożonym. To jest ludzkie. Ksiądz, który uzna swój grzech z pokorą, będzie miłosierny dla grzeszników. Celibat jest łaską ze względu na Królestwo niebieskie, daną tym, którzy wszystko poświęcają dla Jezusa, także miłość ludzką, a więc coś, co tu na ziemi jest najpiękniejsze i najważniejsze dla każdego.
Czy powodem odejść bywają konflikty z przełożonymi?
– Posłuszeństwo to istotny problem. Ksiądz zależy od biskupa. To on decyduje o tym, gdzie będzie pracował, na jakim stanowisku, itd. A decyzje nie zawsze są konsultowane. Biorąc pod uwagę setki księży w jednej diecezji, można rozumieć, że rządzenie staje się formą administrowania. Daleki jestem od upatrywania przyczyn wystąpienia księży po stronie przełożonych. Ale w życiu młodych, wrażliwych księży, gdy na ich osobiste frustracje nakłada się konflikt z przełożonym, bywa to punkt zwrotny w kapłańskim kryzysie.
Mam wrażenie, że w seminarium mało mówimy o posłuszeństwie. Ono jest znacznie trudniejsze od celibatu, ponieważ dotyczy samej istoty człowieczeństwa: ludzkiej wolności.
Wspomniał ojciec o niskich motywacjach. Ale co najczęściej okazuje się w takich przypadkach: czy właściwych motywacji brakuje już w chwili święceń, czy też słabną one stopniowo aż do jakiegoś przesilenia związanego na przykład z konfliktem z przełożonym?
– Zwykle obumierają stopniowo motywacje, które od samego początku są problematyczne, niespójne. Głęboka motywacja duchowa oparta na świadomie podjętej decyzji jest spójna, trwała. Ona nie obumiera. Dobrze przeżyte seminarium i dopracowana decyzja w dialogu z Bogiem i przełożonymi – to fundament kapłaństwa. Gdy go brak, mamy „kapłański dom” zbudowany na piasku. Trudno uwierzyć w głębokie rozeznanie i uczciwie podjętą decyzję księdza, gdy ten odchodzi po dwóch, trzech latach od święceń. Przychodzi wichura i dom się wali.
Księża są, po prostu, dziećmi swojego czasu i absorbują wiele z tego, co podpowiada masowa kultura z jej ubóstwianiem posiadania i schlebianiem zmysłowym.
– Myślę, że to jest bardzo ważny wątek w poszukiwaniu przyczyn odejść z kapłaństwa.
Gorzej, kiedy formalnie pozostaje w kapłaństwie, ale de facto nim nie jest poprzez styl życia i sposób myślenia.
– Księdzem jest i jego posługa jest ważna, ale – jak mówimy – niegodziwa. Każde odejście ma swoją historię. Niektóre z nich są uczciwe, powiedziałbym honorowe. Człowiek zrobił poważny błąd i bierze za niego odpowiedzialność: publicznie przeprasza Boga (publicznie przecież przyrzekał Mu wierność), kolegów, biskupa, wiernych i pokornie odchodzi. To trzeba uszanować. Ale i ta sytuacja jest bardzo bolesna dla wszystkich.
Skandaliczne natomiast jest „tkwienie” w kapłaństwie pomimo myślenia i zachowań sprzecznych z jego istotą?
– Najtrudniejsza jest demoralizacja księdza. To ona jest zasadniczym źródłem nadużyć seksualnych wobec małoletnich i innych skandalicznych zachowań. One ukazują, do jakiego stopnia zepsucia dochodzi nieraz ksiądz prowadzący latami podwójną grę.
Zapytam nieco prowokacyjnie: czy nie można by traktować odejść z kapłaństwa jako czegoś zwyczajnego. Czy ksiądz nie ma prawa po prostu zrezygnować, gdy poczuje się zmęczony, znużony swoją pracą i życiem?
– W moim odczuciu nie jest to aż tak rzadki sposób myślenia w pewnych rezygnacjach z kapłaństwa. Kapłaństwo ma charakter oblubieńczej relacji z Jezusem i dlatego jest dozgonne. Tak było traktowane od czasów Apostolskich, i nie mamy prawa tego zmieniać. Naszą wiernością mamy umacniać wierność braci. Ludzie czują się zdradzeni, gdy ich ksiądz odchodzi z kapłaństwa.
Wydaje się, że dziś młodzi mężczyźni decydujący się na stan kapłański stoją przed trudniejszym wyzwaniem aniżeli ich rówieśnicy 30-40 lat temu, bo chyba bardziej niż tamci muszą iść pod prąd mentalności świata.
– Kilkadziesiąt lat temu był jasno określony wysoki etos księdza i dlatego było łatwiej. Człowiek kuszony był zawsze. Nie umiem ocenić, na ile etos ten był powszechny. Ale biorąc pod uwagę, jak heroicznie zachowywali się księża w czasie okupacji hitlerowskiej, sowieckiej, moglibyśmy powiedzieć, że był bardzo częsty. Lustracja księży zrobiona tuż po śmierci Jana Pawła II niedbale, z podtekstami ideologicznymi i politycznymi, była krzywdząca wobec tego pokolenia duchownych. Wielu księży skrzywdzono. Najpierw należało rozprawić się z oprawcami, a nie ofiarami.
Jako żywo mam przed oczami mojego proboszcza z dzieciństwa, ks. Jana Ślęzaka, był kapelanem AK, należał do WIN, pomagał ubogim, dobry i święty człowiek, bez reszty oddany ludziom. Dzisiaj jest patronem miejscowej szkoły. Ostatnio Homo Dei opublikowało jego „Notatki rekolekcyjne” – świadectwo jego wielkości już w seminarium. Takich było bardzo wielu.
A etos księży współczesnych?
– Wobec tego pytania jestem bezradny. Mogę jedynie sobie samemu zrobić rachunek sumienia, na ile jestem dobrym księdzem. W rekolekcjach dla alumnów zachęcam ich, aby mieli otwarte oczy i widzieli wszystko, i by rozeznawali: jakimi chcą być księżmi. Jan Bosko – wychowany bez ojca – wspominał jak to w dzieciństwie kłaniał się nisko swojemu proboszczowi, ale ten go lekceważył. W chłopięcym rozczarowaniu mówił sobie, że gdy zostanie księdzem, będzie inny. I był inny. Był ojcem dla tysięcy zagubionych chłopców.
Gdy chodzi o tożsamość kapłańską jesteśmy – jak się zdaje – na cywilizacyjnym zakręcie. Nie mamy dość dystansu, aby ocenić całość. Papież Franciszek często mówi do nas i o nas rzeczy bardzo trudne. Wypomina nam brak miłosierdzia wobec ludzi, formalizm, chciwość na pieniądze, podwójne życie. Wielu z nas czuje się dotkniętych do żywego.
Słyszałem kiedyś opinię pewnego biznesmena, który solidaryzując się z urażonymi księżmi mówił: „Nie chciałbym pracować w korporacji, w której szef mówiłby o swoich pracownikach tak, jak Papież o was, księżach”. Rzecz w tym, że nie jesteśmy korporacją i nie jesteśmy najęci za pieniądze przez przedstawiciela korporacji. Każdy zgłosił się do seminarium sam i prosił o przyjęcie. Pan Jezus chwalił skruszoną cudzołożnicę i rzymskiego poganina, ale nie chwalił Piotra. Był wobec niego wymagający, a wobec jego słabości niecierpliwy. „Zejdź mi z oczu, szatanie” – to nie brzmi jak komplement. Ale Piotr kochał Jezusa wbrew swoim słabościom.
Trzeba nam reflektować poważnie nad tym, dlaczego Franciszek wypowiada się tak krytycznie i dlaczego my tak reagujemy. Jedno i drugie pytanie jest fundamentalne. Jeżeli tę krytykę odrzucamy, mówimy: „on nas nie lubi”, tracimy okazję, aby skonfrontować naszą postawą z tym, czego wymaga od nas Kościół. Jeżeli przyjmowaliśmy słowa Jana Pawła II, dlaczego kwestionujemy zachęty do nawrócenia obecnego Papieża?
Z czego to wynika, jak to nazwać?
– Chodzi przede wszystkim o wizję kapłaństwa; rozbieżność pomiędzy tym, jak sami siebie oceniamy, a tym, kim mielibyśmy być według wizji Papieża Franciszka.
„Jakie jest nasze kapłaństwo? O co nam w kapłaństwie chodzi?”. Oto mini test. Połowa księży uczy religii w szkole i otrzymuje za to pieniądze do własnej kieszeni. I to niemałe. Wyobraźmy sobie, że przełożony decyduje, że od dnia tego a tego, pieniądze idą do wspólnej kasy w parafii czy diecezji, jak ma to miejsce w zakonach. Jaka byłaby moja reakcja jako katechety? Chętnie szedłbym do szkoły katechizować dzieci? To mały egzamin.
Papież Franciszek powtarza, że diabeł mieszka w portfelu. Księdza bez głębokich motywacji bardzo łatwo demoralizuje nadmiar pieniędzy. Bez przykładów.
Kilka lat temu jeden z biskupów powiedział, że narasta duch niechęci, a niekiedy i buntu księży wobec przełożonych. Może w okresie kryzysu ksiądz nie znajduje odpowiedniego wsparcia u przeora czy biskupa? A może w dzisiejszych czasach trudniej jest wypełniać śluby posłuszeństwa?
– Młodzi księża to nieraz mężczyźni, który nie zaznali w latach dzieciństwa prawdziwego ojcowskiego wsparcia, czułości. Są, jak wielu dzisiaj, stęsknieni miłości ojcowskiej. Sądzę, że prawdziwa ojcowska pomoc przełożonego przychodząca w odpowiednim momencie, mogłaby wielu uratować. Papież często nawołuje przełożonych diecezjalnych i zakonnych, żeby słuchali księży, rozmawiali z nimi, byli w tej posłudze ofiarni, byli dla nich prawdziwymi ojcami. W praktyce różnie to bywa. Wielu księży ma wielki żal do przełożonych, i przełożeni nie powinni się od tego odcinać, niezależnie od powodów owego rozżalenia.
Uczestniczyłem kiedyś w spotkaniu formacji stałej dla księży. Był też biskup pomocniczy. Jeden z księży wstał i zaczął publicznie wylewać pretensje. Pamiętam początek jego mowy: „Jak wyście nas wychowywali…”. Biskup też wstał i ciepło mówi: „Jasiu, o co ci chodzi, powiedz nam”. Całe nieprzyjemne napięcie prysło.
Jest tyle spraw do załatwienia, tyle konfliktów do rozwiązania, tyle spotkań, że często brakuje czasu na spokojną rozmowę z księżmi w kryzysie. Ostre napomnienia przez trzecie osoby, formalnie słuszne, przelewają nieraz czarę goryczy.
Myślę, że mamy poważny problem wzajemnego dialogu podwładnych z przełożonymi, tak w zakonach, jak i w diecezjach. Rozmowy z księżmi z problemami są bardzo przykre dla obu stron. Ojcostwo wymaga poświęcenia, ofiarności, hojności. Jeżeli biskup ma 700 czy 1000 księży, to rozmowa z każdym co roku jest niemożliwa, ale musi być możliwa z księżmi przeżywającymi poważne problemy.
Czy to jest zawsze kwestia czasu? Może niekiedy – także chęci?
– Myślę, że jedno i drugie. Tak, to prawda, dziś wielu młodych księży jest zbuntowanych. Z wieloma trudno nawiązać spokojną rozmowę, choćby w czasie spotkań w ramach formacji stałej.
Jakie jest podłoże tego buntu?
– To pewna postawa życiowa wyniesiona z domu, ze szkoły, „ze świata”, utrwalona w gronie rozżalonych kolegów. W mediach wszyscy oskarżają wszystkich, ale nikt nie przyznaje się do winy. Z takim wianem przychodzi wielu do seminarium.
Rozmawiam kiedyś z księdzem, któremu pomagałem w rozeznaniu powołania. Dobry ideowy chłopak. Narzeka i narzeka. Mówię do niego życzliwie: „Nikt cię nie krzywdzi. To jest cena, jaką płacisz za twoje ideały. Nie zniechęcaj się”. W seminariach nie krzywdzi się alumnów. Wymagania związane z formacją czy też ze wspólnym mieszkaniem stu i więcej młodych mężczyzn pod jednym dachem, są trudne. Ale to nie jest krzywda.
Roszczeniowej bardziej niż 30 lat temu?
– W moim odczuciu tak.
Jak w takim razie z tych wszystkich trudnych czy obolałych sytuacji wyjść? Najprościej byłoby usiąść, porozmawiać i wspólnie napocząć wszystkie trudne tematy.
– Oj, proszę pana, „usiąść i porozmawiać”. O czym, z kim, w jakim celu? Tu nie chodzi przecież o zreformowanie przedsiębiorstwa na nowych zasadach. To wymaga od wszystkich innego podejścia do życia, innego myślenia, innego nastawienia do ludzi, innej modlitwy, zaparcia się samego siebie. Sam sposób odprawiania przez nas rekolekcji dorocznych bardzo wiele mówi o nas. I bynajmniej nie chodzi tylko o księży diecezjalnych, także o zakonników. W sferze sumienia nikomu nic nie narzucimy, a złożenie w kurii zaświadczenia o odprawionych rekolekcjach niewiele wnosi w poziom życia kapłańskiego.
W takim razie, jak odbudowywać zagrożoną kapłańską tożsamość?
– Musimy iść w kierunku, jaki wyznaczył nam Chrystus, niezależnie od trendów cywilizacyjnych. Istotne jest dla nas wzajemnie świadectwo i to od czasów seminaryjnych. Razem żyjemy, pracujemy, a więc razem powinniśmy się modlić, pomagać sobie, życzliwie rozmawiać.
Byłem na spotkaniu kapłańskim dla całej diecezji. Konferencja ascetyczna, a po niej adoracja, spowiedź. Biskup staje i jako pierwszy idzie do spowiedzi, klęka i spowiada się. To robiło wrażenie. To są znaki, symbole, „sakramenty”. One są istotne. Bo choć mamy różne odpowiedzialności, to – gdy stajemy przed Bogiem – między nami nie ma nauczycieli, mistrzów, ojców. Przełożonymi, nauczycielami jesteśmy tylko w wymiarze kościelnym i społecznym, a wszystko w ramach wspólnoty kapłańskiej jest oparte na wolności.
Mam wrażenie, że lepiej jest to przepracowane w Kościele na Zachodzie, są tam bardziej braterskie relacje między przełożonymi i podwładnymi.
– Ponieważ Kościół na Zachodzie został bardzo upokorzony w ostatnich dziesięcioleciach, struktury się kurczą. We Włoszech, gdzie nie jest jeszcze tak źle jak we Francji czy Holandii, młody ksiądz niemal tuż po święceniach zostaje proboszczem i ma do obsługi dwa – trzy i więcej kościołów. U nas ksiądz czeka na bycie proboszczem, ba, nawet 15-20 lat.
A cała mądrość powinna polegać na tym, by te zdrowe relacje mogły stać się udziałem Kościoła w Polsce przez świadomy wybór, a nie jako efekt upokarzających doświadczeń, o których Ojciec wspominał…
– Ale czy taka jednomyślność wszystkich jest możliwa bez głębokiego nawrócenia? Czy skuteczny będzie nakaz nawrócenie dla wszystkich? Nawet Jezus nie był w stanie tego zrobić w swojej malutkiej wspólnocie Dwunastu. Jeden się wyłamał, choć widział i słuchał tego, co wszyscy. Nikt nie ma władzy nad ludzkim sercem, nawet sam Bóg. Tym mniej przełożony w Kościele.
Ostatnio uderza mnie, jak wiele przemiany w życiu świętych było nieraz wręcz wymuszonych bolesnymi sytuacjami. Nie byłoby św. Ignacego Loyoli, gdyby kula armatnia nie zmiażdżyła mu nogi. Leżąc miesiącami na łożu boleści i nudząc się, czuł się upokorzony, i od tego wszystko się zaczęło. Gdyby współbracia nie uwięzili Jana od Krzyża, traktując go brutalnie, jak przestępcę, nie byłoby wielkiej poezji o nocy ciemnej. Upokorzenie to cena.
Oglądałem dobry film „Ojciec Pio” Carlo Carlei. W rozmowie z prałatem Świętego Oficjum Ojciec Pio mówi: „Gdybyście mnie nie prześladowali, nie mógłbym się zbawić”. Pokora Ojca Pio rodziła się pośród oskarżeń, krzywdzących opinii i upokorzeń ze strony ludzi Kościoła, którzy poddawali go próbie. Ojciec Pio mówi, że mieli do tego prawo. Gdy przedstawiciel Świętego Oficjum oświadcza, że Kościół nie potrzebuje takich jak on, Ojciec Pio odpowiada pokornie: „Ale ja potrzebuję Kościoła”. Bóg pragnie, byśmy nawracali się dobrowolnie, a gdy tego nie robimy, zaprasza nieco inaczej – używając bardziej wymagających metod.
Trzeba nam najpierw wspólnej modlitwy, szczerego wyznawania własnych słabości, wzajemnego słuchania siebie, okazywania sobie bezinteresownej życzliwości. Między nami, księżmi bywa tak mało tej powszechnej prostej życzliwości. Ona wymaga pokory, uważności na drugiego, poświęcenia. Miewamy dobrych kolegów, ale to za mało.
Punktem wyjścia do odnowienia naszego myślenia i zmiany wzajemnych relacji jest patrzenie na wszystko w pokorze. We wspomnianym filmie Ojciec Pio wypowiada ważne zdanie: „Nie wyrzuca się diabła diabłem”. Nie naprawiamy Kościoła oskarżając innych, krytykując, narzekając. Mamy prawo mówić głośno o tym, co nas boli w Kościele, ale bez gniewu, złości i poczucia wyższości. Ewagriusz z Pontu mówi, że wszystko można rozwiązać bez gniewu.
My, księża nie musimy być idealni i nikt od nas tego nie oczekuje, ani wierni, ani Bóg. Nie jesteśmy bynajmniej zaimpregnowani na pokusy, jakie niesie nasza cywilizacja. Ale – wbrew wszystkiemu – musimy codziennie modlić się, wychodzić do ludzi, zmagać się ze słabościami, a kiedy upadamy, spowiadać się i pokutować, służyć ubogim. Nasza tragedia zaczyna się wtedy, gdy zaczynamy kłamać sami sobie, oszukiwać, chciwie zbierać pieniądze, oskarżać, walczyć z innymi, prowadzić podwójne życie.
A czy ostatecznie jest Ojciec optymistą, jeśli chodzi o możliwość odrodzenia się kapłańskiego etosu, przeżywającego dziś wyraźny kryzys?
– W Holandii – jak czytałem ostatnio – rodzi się zupełnie nowy Kościół. Jest mały, ale autentyczny, zaangażowany. Pokolenie kontestatorów z lat sześćdziesiątych wymiera; reformowali Kościół, niszcząc go systematycznie. Nowy Kościół w Holandii tworzą ludzie modlący się, trzymający się wiernie nauczania Kościoła, angażujący się w pomaganie innym. Idą zmiany na wielu polach. Migracja zmienia strukturę społeczną, także w Kościele. Życie zakonne ulega przeobrażeniu. Nie ma powołań. Zamykamy dzieła, także i u nas w Polsce.
Jak będą wyglądać nasze parafie za kilkadziesiąt lat, gdy dziś mamy tak mało młodych na Eucharystii w niedzielę? A co z Kościołami w krajach, gdzie brakuje kapłanów. To są pytania, na które nie ma odpowiedzi dzisiaj. Bóg o nas nie zapomni, będzie nas prowadził aż do skończenia świata. Trzeba zachowywać się pokornie. Nie wyrzucać diabła diabłem, nie gorzknieć wewnętrznie, nie straszyć wiernych swoim czarnowidztwem, nie zamykać się w sobie, nie gorszyć się ani słabością własną, ani bliźnich, ale się nawracać.
Trzeba nam wielkiej wiary, że nasze zaangażowanie duchowe i apostolskie jest ważne dla całego Kościoła. Pobożni chasydzi mówią: „kiedy modli się jeden człowiek – cała ludzkość się modli”. Mistycy chrześcijańscy mówią identycznie. Potrzeba nam takiej właśnie, mistycznej postawy. Karl Rahner SJ powiedział, że chrześcijanie XXI wieku będą mistykami, albo nie będzie ich wcale. Gdzieś tu jest rozwiązanie.
Co robić konkretnie w parafiach?
– Para żyje bez ślubu, nie chodzi do kościoła, ale chce ochrzcić dziecko. Takich sytuacji nie rozwiązuje się w sposób formalny: „Nie ma warunków…”. Ksiądz musi się zaangażować, wejść w dialog. Nie może być urzędnikiem. To jest nasze zadanie pasterskie do rozwiązania. I o tym mówi papież Franciszek. Parafie winny być miejscem wprowadzania w życie duchowe, miejscem modlitwy. Z ambony pada za dużo słów o sprawach materialnych, o pieniądzach, składkach, remontach, i znowu składkach, itd. To trzeba robić, ale może nieco dyskretniej, innymi metodami. Wielu wiernych podskórnie wyczuwa nasze niepokoje o pieniądze, ponieważ brak pieniędzy to ich codzienna udręka.
Owszem, ludzie się cieszą, gdy coś się buduje, maluje i złoci. Ale to są tylko rzeczy. Ludzie są zgłodniali duchowości, modlitwy, szczerej rozmowy, dobrych rekolekcji, spowiedzi, adoracji, szacunku księdza, jego uśmiechu. Ale to, co im proponujemy musi być szczere, przekonywujące, wychodzące naprzeciw ich problemom, głoszone przystępnym językiem.
Ale najpierw ksiądz musi się modlić.
– Od tego zacząć; klęczeć przed Najświętszym Sakramentem razem z ludźmi. To daje radość i poczucie sensu; wiernym i nam. Sami bez wiernych nic nie zrobimy. Czasami narzekamy, że ludzie nie reagują na nasze propozycje duszpasterskie. Ale dlatego, że one są właśnie nasze i nie uwzględniają potrzeb ludzi. Trzeba nam wyjść do wiernych z nowym typem duszpasterstwa, które będzie wprowadzeniem w mistyczny wymiar chrześcijaństwa. Wtedy my, księża, przy wiernych, z wiernymi, będziemy stawali się lepsi; oni będą nam pomagać, zawstydzać nas, inspirować, ciągnąć ku górze.
Sam diabeł wmawia nam, jakimi to jesteśmy wielkimi dobroczyńcami, jak to pomagamy tysiącom, a de facto jesteśmy sługami nieużytecznymi pełni obaw o siebie, zagubieni, zdezorientowani. Paweł Apostoł, mistyk, każe nam pamiętać, byśmy prowadząc innych do Boga sami nie szli na zatracenie.
To działa w dwie strony.
– Tak, w dwie strony. I działa cały tydzień, a nie tylko w niedzielę. Jesteśmy skupieni na duszpasterstwie niedzielnym. A jakimi duszpasterzami jesteśmy w tygodniu? Kościół parafialny winien być domem modlitwy dla całej parafii i za całą parafię, otwartym nie tylko na czas porannej czy wieczornej Mszy świętej. Gdy będziemy się szczerze modlić, Pan Jezus pokaże nam, co możemy jako kapłani jeszcze zrobić dla siebie i dla ludzi. Ale najpierw dla siebie.
***
Józef Augustyn SJ (ur. 1950) jest duszpasterzem, rekolekcjonistą i kierownikiem duchowym. Od lat zajmuje się formacją kapłańską i seminaryjną. Opublikował kilkadziesiąt książek, w tym pracę „Integracja seksualna: przewodnik w poznawaniu i kształtowaniu własnej seksualności” (1994), która była owocem wieloletnich spotkań katechetycznych i rekolekcyjnych z młodzieżą. W 2002 uzyskał habilitację w Wyższej Szkole Filozoficzno Pedagogicznej „Ignatianum” w Krakowie m.in. na podstawie pracy „Wychowanie do czystości i celibatu kapłańskiego”.
Rozmawiał Tomasz Królak
